Bệnh MBV ở tôm sú – Nhận biết và xử lý hiệu quả nhất hiện nay

Bệnh MBV (Monodon Baculovirus) là một trong những bệnh do virus gây ra trên tôm sú (Penaeus monodon) rất phổ biến tại Việt Nam và nhiều nước nuôi tôm ở Đông Nam Á. Bệnh không gây chết hàng loạt như đốm trắng, nhưng làm tôm chậm lớn, hao hụt, giảm năng suất và chất lượng thịt, khiến người nuôi thiệt hại kinh tế đáng kể. MBV chủ yếu tấn công gan tụy và mô biểu mô ruột của tôm, khiến các cơ quan này bị rối loạn chức năng hấp thu và chuyển hóa dinh dưỡng.

Nguyên nhân gây bệnh MBV

Tác nhân gây bệnh: Virus thuộc họ Baculoviridae, ký sinh trong nhân tế bào biểu mô gan tụy và ruột tôm.

Nguồn lây

Tôm giống mang mầm bệnh (MBV có thể truyền dọc từ bố mẹ sang con).

Môi trường nước nuôi nhiễm mầm bệnh từ vụ nuôi trước.

Dụng cụ, thiết bị hoặc nguồn nước dùng chung giữa các ao.

Điều kiện thuận lợi cho virus phát triển

Nhiệt độ và độ mặn thay đổi đột ngột.

Môi trường nước ô nhiễm, mật độ thả quá dày.

Tôm bị stress, sức đề kháng yếu do thiếu dinh dưỡng hoặc độc tố trong ao.

Dấu hiệu nhận biết bệnh MBV ở tôm sú

Bệnh MBV thường không có biểu hiện rõ ràng bên ngoài, nên người nuôi dễ nhầm với các bệnh khác. Tuy nhiên, có thể nhận biết qua một số triệu chứng đặc trưng:

Dấu hiệu bên ngoài

Tôm chậm lớn, cỡ không đồng đều.

Cơ thể gầy yếu, vỏ sậm màu, có khi mờ đục nhẹ.

Gan tụy nhỏ, nhạt màu, đôi khi bị teo hoặc sưng nhẹ.

Một số trường hợp thấy tôm giảm ăn rõ rệt.

Dấu hiệu bên trong

Mô gan tụy có màu trắng đục, mềm.

Dưới kính hiển vi, tế bào gan tụy có thể thấy thể vùi đặc trưng (occlusion bodies) – dấu hiệu đặc trưng của MBV.

Lưu ý: Bệnh MBV thường kết hợp với các bệnh khác như bệnh hoại tử gan tụy cấp (AHPND), bệnh phân trắng, khiến tôm chết nhanh hơn và khó điều trị.

Phương pháp chẩn đoán bệnh MBV

Để xác định chính xác tôm bị nhiễm MBV, cần phân tích mẫu tại phòng thí nghiệm, với các phương pháp sau:

PCR (Polymerase Chain Reaction): phát hiện DNA của virus MBV nhanh và chính xác.

Kính hiển vi quang học: quan sát thể vùi trong tế bào gan tụy.

Mô bệnh học: xác định tổn thương đặc trưng do virus gây ra.

Việc chẩn đoán sớm giúp ngăn chặn lây lan và xử lý kịp thời, tránh mất trắng vụ nuôi.

Cách phòng và xử lý bệnh MBV ở tôm sú

Phòng bệnh là chính

Do MBV không có thuốc đặc trị, biện pháp hiệu quả nhất là phòng ngừa ngay từ đầu:

Chọn tôm giống sạch bệnh (SPF – Specific Pathogen Free), có chứng nhận không nhiễm MBV.

Xử lý ao nuôi kỹ lưỡng trước khi thả

Sên vét bùn, phơi đáy ao 10–15 ngày.

Diệt khuẩn nước bằng Chlorine hoặc Iodine.

Cấp nước qua lưới lọc để ngăn mầm bệnh xâm nhập.

Quản lý môi trường ổn định:

Duy trì độ mặn 15–25‰, pH 7.8–8.2, kiềm 100–150 mg/l.

Tránh biến động nhiệt độ và độ mặn đột ngột.

Sử dụng men vi sinh và khoáng chất định kỳ: giúp cân bằng hệ vi sinh, tăng sức đề kháng.

Không dùng thức ăn kém chất lượng hoặc thừa mứa, tránh gây ô nhiễm hữu cơ trong ao.

Xử lý khi phát hiện bệnh

Giảm lượng thức ăn, tránh dư thừa gây ô nhiễm nước.

Bổ sung vitamin C, khoáng tổng hợp và men tiêu hóa để tăng sức đề kháng.

Thay nước từ từ (20–30%), kết hợp với vi sinh xử lý đáy ao.

Cách ly ao bệnh, tránh lây lan sang khu vực khác.

Khử trùng sau khi thu hoạch hoặc tiêu hủy tôm bệnh bằng vôi và Chlorine.

Kết luận

Bệnh MBV ở tôm sú tuy không gây chết hàng loạt nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và hiệu quả kinh tế. Người nuôi cần hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và thực hiện biện pháp phòng ngừa chủ động.
Việc sử dụng giống sạch bệnh, kiểm soát môi trường và tăng cường sức đề kháng tự nhiên là chìa khóa giúp phòng tránh MBV hiệu quả, hướng tới nuôi tôm an toàn – bền vững – năng suất cao.