Nhận Diện Sớm Các Dấu Hiệu Tôm Bị Bệnh

Việc phát hiện sớm các dấu hiệu tôm bị bệnh không chỉ giúp người nuôi đưa ra phương án xử lý kịp thời, giảm thiểu thiệt hại mà còn quyết định sự thành bại của cả vụ mùa. Trong môi trường nuôi thâm canh, bệnh có thể lây lan với tốc độ chóng mặt, biến một ao tôm đầy hứa hẹn thành một thảm họa chỉ sau vài ngày. Bài viết này sẽ đi sâu vào các dấu hiệu nhận biết sớm nhất, từ hành vi, hình thái bên ngoài của tôm đến các chỉ số môi trường thay đổi, giúp bạn trở thành một “bác sĩ” chẩn đoán bệnh cho ao tôm của mình.

Quan Sát Hành Vi Bơi Lội và Hoạt Động Của Tôm

Thay đổi trong hành vi là dấu hiệu cảnh báo sớm và rõ ràng nhất. Một con tôm khỏe mạnh luôn hoạt động tích cực, bơi lội linh hoạt và nhanh nhẹn.

Bơi Lội Bất Thường

Tôm Bơi Lờ Đờ, Yếu Ớt: Đây là dấu hiệu đầu tiên của sự suy yếu hoặc nhiễm bệnh. Tôm thường bơi chậm, không phản ứng nhanh với các kích thích (như tiếng động, ánh sáng).

Tôm Nổi Đầu Hoặc Tụ Tầng Mặt Nước: Nếu tôm thường xuyên bơi sát bờ, nổi đầu vào ban ngày hoặc tập trung tại nơi sục khí, đó có thể là dấu hiệu thiếu oxy cấp tính, nhưng cũng có thể là triệu chứng của bệnh gan tụy hoặc nhiễm khuẩn khiến tôm mệt mỏi.

Tôm Bơi Quay, Xoắn Thân: Thường là dấu hiệu của hội chứng co cơ hoặc tổn thương thần kinh, đôi khi đi kèm với một số bệnh virus hoặc do sốc môi trường (thay đổi nhiệt độ, độ mặn đột ngột).

Tôm Bám Bờ, Đáy Ao: Tôm khỏe thường phân bố đều. Khi tôm tập trung bất thường ở đáy ao hoặc bám chặt vào thành bạt, đó là dấu hiệu tôm đang chịu stress nặng hoặc đang cố gắng trốn tránh môi trường nước độc hại.

Thay Đổi Thói Quen Ăn Uống

Giảm Ăn Hoặc Bỏ Ăn Đột Ngột: Đây là triệu chứng chung của hầu hết các bệnh nguy hiểm (như đốm trắng, đầu vàng, hoại tử gan tụy cấp). Khi tôm giảm ăn, lượng thức ăn thừa trên sàng ăn sẽ tăng lên đáng kể.

Nhận diện sớm: Theo dõi sàng ăn là cực kỳ quan trọng. Tôm khỏe sẽ ăn hết thức ăn trên sàng trong 1.5 – 2 giờ. Nếu thời gian ăn kéo dài hoặc lượng thức ăn còn lại nhiều hơn 20%, cần phải giảm lượng thức ăn và kiểm tra ngay.

Ruột Rỗng Hoặc Đứt Quãng: Dấu hiệu tôm bị bệnh đường ruột hoặc gan tụy, ruột thường rỗng, đứt đoạn, hoặc có màu trắng, vàng nhạt bất thường. Tôm khỏe luôn có đường ruột đầy, chạy thẳng và có màu thức ăn.

Nhận Diện Qua Hình Thái Bên Ngoài Của Tôm

Quan sát hình thái bên ngoài của tôm thông qua việc kiểm tra mẫu tôm bắt lên là bước chẩn đoán bằng mắt thường hiệu quả nhất.

Màu Sắc Cơ Thể và Vỏ

Tôm Đổi Màu Đỏ/Hồng: Tôm chuyển sang màu đỏ hoặc hồng nhạt (đặc biệt là phần đuôi và chân bò) thường là dấu hiệu của stress hoặc bệnh Đốm Đỏ (do nhiễm khuẩn Vibriosis) hoặc tôm bị sốc do môi trường.

Xuất Hiện Đốm Trắng: Dấu hiệu kinh điển của bệnh Đốm Trắng (WSSV). Các đốm trắng to nhỏ khác nhau, nằm dưới lớp vỏ kitin, dễ nhận thấy nhất ở phần giáp đầu ngực. Bệnh này lây lan cực nhanh và gần như không có thuốc chữa.

Vỏ Sần Sùi, Ăn Mòn Hoặc Đen: Dấu hiệu của bệnh Đen mang hoặc ăn mòn vỏ (thường do nấm, vi khuẩn hoặc chất hữu cơ tích tụ quá mức). Vỏ tôm có thể bị hoại tử, xuất hiện các đốm đen, hoặc lớp vỏ cũ không lột được.

Tổn Thương Cơ Quan Đặc Biệt

Gan Tụy Bất Thường: Gan tụy là cơ quan quan trọng nhất để chẩn đoán bệnh.

Gan sưng to, nhão, có màu vàng hoặc trắng: Dấu hiệu của Hoại tử gan tụy cấp (AHPND).

Gan tụy teo nhỏ, bị tái hoặc màu nhạt đi: Tôm bị nhiễm độc hoặc suy giảm chức năng gan.

Màng bao gan tụy bị rách hoặc vỡ: Dấu hiệu nhiễm trùng nặng.

Mang Tôm Đen, Tím Hoặc Bị Dính Bùn: Bệnh Đen mang thường do nấm, tảo độc hoặc môi trường quá ô nhiễm. Mang tôm khỏe luôn có màu trong suốt hoặc hồng nhạt.

Đuôi Tôm Bị Cụt, Khuyết: Có thể do tôm đánh nhau, nhưng nếu số lượng lớn thì đó là dấu hiệu của bệnh Hoại tử đuôi/chân do vi khuẩn.

Tình Trạng Cơ Thịt

Cơ Thịt Đục, Trắng Mờ: Dấu hiệu tôm bị bệnh Cơ Đục, Trắng thân (IMNV). Thường bắt đầu từ đốt đuôi thứ 5 và lan dần lên phía trước. Khi cơ thịt bị đục, tôm sẽ bơi lội yếu ớt và chết nhanh.

Thay Đổi Bất Thường Của Môi Trường Ao Nuôi
Môi trường nước xấu đi là nguyên nhân sâu xa dẫn đến stress và tạo điều kiện cho mầm bệnh bùng phát.

Nước Ao Thay Đổi Màu Sắc

Nước Quá Đậm Hoặc Quá Trong:

Nước quá đậm/xanh đậm: Tảo phát triển quá mức, có nguy cơ gây thiếu oxy vào ban đêm và tạo ra khí độc.

Nước trong suốt: Thiếu tảo, có thể khiến tôm bị stress vì ánh sáng mạnh hoặc là dấu hiệu tảo đã bị sụp (chết hàng loạt), dẫn đến suy giảm oxy và tăng khí độc.

Nước Có Váng Bọt Khác Thường: Bọt khí dày, khó tan là dấu hiệu của lượng chất hữu cơ dư thừa quá nhiều, môi trường ao bị ô nhiễm nặng.

Chỉ Số Hóa Lý Cảnh Báo Dấu Hiệu Tôm Bị Bệnh

Sử dụng bộ test kit để kiểm tra các chỉ số sau hàng ngày là biện pháp phòng ngừa chủ động:

Oxy Hòa Tan (DO) Giảm Đột Ngột: Dưới 3 mg/L là nguy hiểm. Oxy thấp gây stress cho tôm, làm giảm sức đề kháng và tạo điều kiện cho vi khuẩn yếm khí sản sinh khí độc.

Khí Độc (Amoniac, Nitrit, H2S) Tăng Cao: Đây là kẻ giết người thầm lặng. Đặc biệt, NH3(Amoniac) và NO2
​
(Nitrit) làm tôm bị ngộ độc, suy yếu miễn dịch và dễ nhiễm bệnh gan tụy.

pH Biến Động Lớn: pH giao động quá 0.5 đơn vị trong ngày hoặc xuống dưới 7.5 gây stress nặng cho tôm, ảnh hưởng đến quá trình lột xác và hô hấp.

Độ Kiềm (Alkalinity) Thấp: Độ kiềm thấp làm cho quá trình lột xác của tôm gặp khó khăn, tôm dễ bị mềm vỏ và chậm lớn.

Kết Luận

Nhận diện sớm các dấu hiệu tôm bị bệnh là một kỹ năng quan trọng mà mọi người nuôi tôm cần phải rèn luyện. Chỉ khi bạn luôn giữ thế chủ động, sẵn sàng cho những kịch bản xấu nhất, vụ nuôi của bạn mới có thể vượt qua mọi thử thách và gặt hái thành công. Đầu tư thời gian để quan sát và ghi chép nhật ký ao nuôi chính là khoản đầu tư thông minh nhất.